حتما شما هم وقتی دنبال جواب سوالی می‌گردید و چیزی را در فضای مجازی جستجو می‌کنید، ترجیح می‌دهید ویدیویی کوتاه درباره آن ببینید تا اینکه یک مطلب طولانی را بخوانید (البته من به شما قول می‌دهم این مطلب ارزش خواندن را دارد!).

به طور متوسط بیشتر مردم ترجیح می‌دهند به‌جای خواندن متن، ویدیو ببینند. تعداد کاربران یوتیوب تا به امروز (۱۲ دی ۱۴۰۱) ۲/۵۶ میلیارد نفر است؛ پس می‌توان نتیجه گرفت ویدیوهای یوتیوب ارزش زیادی دارند و افراد زیادی آن‌ها را تماشا می‌کنند؛ بنابراین چه بهتر که ویدیوهایمان را طوری بهینه‌سازی کنیم تا افراد بیشتری به آن‌ها دسترسی پیدا کنند.

به بهینه‌سازی ویدیو و تمامی اقداماتی که انجام می‌دهیم تا بازدید ویدیوهای در موتور جستجوی گوگل و خود سایت یوتیوب بیشتر شود، سئوی یوتیوب گفته می‌شود. رعایت اصول سئو در یوتیوب مزایای زیادی دارد؛ اگر یک کسب‌وکار هستید، می‌توانید از ویدیوهای برای افزایش آگاهی از برند و همچنین فروش محصولات خودتان استفاده کنید. اگر هم فردی هستید که می‌خواهد با تولید محتوای ویدیویی به درآمد بالا برسد، قطعاً یوتیوب بهترین و تنها گزینه پیش روی شماست. همینجا پیشنهاد می‌کنم مقاله آموزش کسب درآمد از یوتیوب را مطالعه کنید.

خبر خوب این است که موتور جستجوی یوتیوب هم دقیقا مثل گوگل کار می‌کند و اصول یکسانی در الگوریتم‌هایشان به کار می‌برند. به‌خصوص اینکه شما می‌توانید در نتایج جستجوی گوگل، پست‌های یوتیوب هم ببینید.

ویدوی یوتیوب در نتایج جستجو

در این مقاله می‌خواهیم مهم‌ترین و کاربردی‌ترین اصول سئو در یوتیوب را به شما آموزش دهیم.

قبل از خواندن این مقاله، اگر هنوز اطلاعات درستی از سئو و اصول آن ندارید، به شما پیشنهاد می‌کنم به صفحه آموزش‌های سئو و بهینه‌سازی هم سر بزنید.

نحوه عملکرد سئوی یوتیوب

برای بهبود رتبه‌بندی ویدیوها در یوتیوب، در قدم اول باید الگوریتم یوتیوب و فاکتورهای رتبه‌بندی آن را بشناسیم. یوتیوب بخشی از گوگل است و مثل هر موتور جستجوی دیگری قصد دارد محتوایی ارائه کند که به بهترین نحو به سوال کاربران جواب بدهد.

این الگوریتم از عناصر مختلفی در هر ویدیو استفاده می‌کند تا تصمیم بگیرد که آن ویدیو برای عبارت جستجو شده چگونه رتبه‌بندی شود. این عناصر عبارتند از:

  • عنوان ویدئو
  • توضیحات ویدیو
  • متادیتا
  • تعداد بازدید، کامنت و لایک
  • مدت زمان تماشای ویدیو

این الگوریتم همچنین فعالیت گذشته شخصی را که در حال جستجو است در نظر می گیرد تا نتایج جستجو برای آن کاربر شخصی‌تر شود.

یوتیوب این سیگنال‌ها را با هم ترکیب می‌کند و مشخص می‌کند که ویدیوی شما برای درخواست کاربر، چقدر مرتبط، محبوب یا جذاب است.

چگونه رتبه ویدیوها را در یوتیوب افزایش دهیم؟

اگر جمله «چگونه کراوات ببندیم» را جستجو کنید، قطعا یوتیوب ویدیویی با عنوان «چگونه بند کفش ببندیم» را به شما نشان نمی‌دهد؛ بلکه دقیقا نتایج جستجوی شما، پاسخ سوالتان است؛ پس برای آموزش سئو در یوتیوب در مرحله اول باید این را یاد بگیرید که چگونه عباراتی  را که کاربران استفاده می‌کنند، حدس بزنید.

چیز دیگری که باید به آن توجه کنید، معیارهای یوتیوب است؛  همانطور که یک محتوای متنی وقتی در گوگل رتبه می‌گیرد که بتواند به بهترین شکل به نیاز کاربر پاسخ دهد، در یوتیوب هم ویدیوهایی رتبه می‌گیرند که بتوانند کاربر را درگیر کنند و به نیاز او پاسخ دهند، یا حداقل سرگرم‌کننده باشند.

پس این اصل را در تولید ویدیوها به خاطر بسپارید: محتوای شما باید برای کاربر و رفع نیاز او تولید شود، در مرحله بعد باید مطمئن شوید گوگل می‌تواند ویدیوی شما را بفهمد تا به کاربران هدف‌تان آن را نمایش دهد. دقیقاً اینجاست که بهینه‌سازی و اصول سئوی یوتیوب اهمیت پیدا می‌کند.

اصول افزایش رتبه ویدیو در یوتیوب

راستی، در صفحه یوتیوب نوین می‌توانید کلی آموزش رایگان و کاربردی درباره دیجیتال مارکتینگ و اصول آن یاد بگیرید.

۹ نکته کلیدی سئو در یوتیوب

تکنیک های سئو در یوتیوب

شما با ترکیب استراتژی‌های سئو و محتوای ویدیوتان می‌توانید به بازاریابی کسب‌وکارتان کمک زیادی کنید. با این کار علاوه بر افزایش مدت زمان تماشای ویدیو، می‌توانید توجه کاربران را به خود جلب کنید و در مسیر رشد قرار بگیرید.

ده راهکار UX برای مجاب کردن مشتری به خریدحتما بخوانید: ده راهکار UX برای مجاب کردن مشتری به خرید

اما برای اینکه در سرچ یوتیوب رتبه بالاتری بگیرید باید اقدامات زیر را انجام دهید:

۱. کلمات کلیدی را پیدا کنید

اگر جمله «چگونه کراوات ببندیم» را جستجو کنید، قطعا یوتیوب ویدیویی با عنوان «چگونه بند کفش ببندیم» را به شما نشان نمی‌دهد؛ بلکه دقیقا نتایج جستجوی شما، پاسخ سوالتان است؛ پس برای آموزش سئو در یوتیوب در مرحله اول باید این را یاد بگیرید که چگونه عباراتی  را که کاربران استفاده می‌کنند، پیدا کنید.

پس تحقیق کلمات کلیدی را قطعا باید انجام دهید. اما اگر فکر می‌کنید نمی‌توانید با یک کلمه کلیدی پرتکرار و پررقیب شانسی در دیده شدن داده باشید، کلمات کلیدی دیگری انتخاب کنید که رقابت کمتری دارند اما باعث دیده شدن شما می‌شوند.

برای پیدا کردن کلمات کلیدی می‌توانید از همان ابزارهای همیشگی سئو استفاده کنید. از این کلمات کلیدی بهتر است در عنوان و دیسکریپشن ویدیوهای خودتان استفاده کنید. در نظر داشته باشید که درک هدف جستجو (search intent) اولین قدم برای دیده شدن است. به عبارتی دیگر، تطبیق محتوای ویدیوی شما با هدف جستجوی کاربر در نتایج جستجو موثر است.

استفاده از کلمه کلیدی در عنوان ویدیو

به عنوان مثال، فرض کنید می‌خواهید یکی از محصولات سایتتان را در یک ویدیو بررسی کنید. برای این کار خیلی مهم است که نام محصول را در عنوان و توضیحات ویدیو بنویسید. شاید این موضوع خیلی ساده و پیش پا افتاده به نظر بیاید، ولی اگر یک نگاه به ویدیوهای یوتیوب بیندازید، متوجه می‌شوید که خیلی از یوتیوبرها این کار را نمی‌کنند و همین باعث دیده نشدن ویدیوی آن‌ها در نتایج جستجوی گوگل می‌شود.

2. ویدیویی تولید کنید که کاربر تماشا کند

همانطور که گفتیم، یوتیوب به زمان تماشای یک ویدیو اهمیت می‌دهد و خود یوتیوب اعلام کرده که اگر ویدیوی شما  افراد را در YouTube نگه می دارد، در نتایج جستجو رتبه بالاتری خواهد گرفت.

پس اگر می‌خواهید ویدیوهایتان در رتبه‌بندی یوتیوب بمانند، سعی کنید آن‌ها را طوری تولید کنید که کاربر تا آخر آن را تماشا کند؛

اول اینکه ویدیوی شما باید مفید و سرگرم‌کننده باشد تا به خودی خود کاربر را جذب کند که تا آخر ببیند. یا می‌توانید کاری کنید تا مدت بیشتری برای ویدیو وقت بگذارد؛ مثلا می‌توانید به او وعده دهید که در پایان ویدیو سورپرایز یا هدیه‌ای برای او در نظر دارید.

هدف یوتیوب در نهایت چیست؟

این است که مردم در یوتیوب بمانند، تبلیغات را ببینند و روی تبلیغ‌ها کلیک کنند. خب اگر شما با ویدیوی خوبتان دارید به این هدف یوتیوب کمک می‌کنید و کاربر را نگه می‌دارید، یوتیوب هم شما را به مخاطب بیشتری نشان می‌دهد.

اگر ویدیوی شما برای کاربر جذاب نباشد، هر چقدر هم که برای سئو بهینه شده باشد، رتبه بندی نمی شود. خوبی نخواهد گرفت.

چند نکته از سئو یوتیوب در خود ویدیو

طول ویدیو

معمولاً (با تاکید بیشتر: معمولاً) ویدیوهای طولانی در یوتیوب رتبه بهتری می‌گیرند ولی هیچوقت جذاب بودن ویدیو را فدای طولانی بودن آن نکنید. چون ویدیویی که طولانی است ولی کسی آن را نمی‌بیند یا دیگر فاکتورهای سئو یوتیوب را رعایت نکرده، رتبه بالایی نخواهد گرفت.

کامنت‌های ویدیو

تعامل کاربران نشانه‌ای از درگیر شدن کاربر با ویدیو است و این یکی از سیگنال‌های رتبه‌بندی یوتیوب است. طبق بررسی‌های سایت بک لینکو از 1.3 نتیجه جستجو، تعداد کامنت‌ها کاملا با رتبه ویدیو مرتبط است

سابسکرایت کردن بعد از دیدن ویدیو

اگر کسی بعد از دیدن ویدیو، کانال شما را سابسکرایب کند؛ این سیگنال را برای یوتیوب می‌فرستد که ویدیوی شما به قدری خوب بود که کاربر تصمیم گرفت به کانال شما به پیوندد و بقیه محتواهایتان را ببیند. یوتیوب هم این سیگنال را می‌بیند و اعتبار بیشتری برای ویدیوی شما قائل می‌شود.

کوتاه کننده لینک؛ معرفی 10 سرویس برتر ایرانی و خارجیحتما بخوانید: کوتاه کننده لینک؛ معرفی 10 سرویس برتر ایرانی و خارجی

ساده‎‌ترین راه این است که در خود ویدیو از مخاطب‌ها بخواهید که کانال شما را سابسکرایب کنند. به همین راحتی!

2. کلمه کلیدی را در نام فایل ویدیو بنویسید

شاید خیلی ساده به نظر برسد. اما یوتیوب از اسم فایل ویدیو هم به عنوان فاکتوری برای رتبه‌بندی نمایش ویدیو در نتایج جستجو استفاده می‌کند. اگر اسم فایل ویدیوی شما کلمه کلیدی شما باشد، ویدیوی شما احتمالاً شانس بیشتری برای رتبه‌بندی و دیده شدن به دست می‌آورد. اما به صورت کلی اهمیت این فاکتور در برابر جذاب بودن ویدیو برای کاربر، چیزی نیست!

3. توضیحات ویدیو را بهینه‌سازی کنید

یکی از مهم‌ترین فاکتورهای رتبه‌بندی سئو یوتیوب، نوشتن توضیحات (description) قوی و سئو شده است. حتی اگر شما توضیحات ویدیو را به‌روزرسانی کنید، یوتیوب دوباره از اول آن را ارزیابی می‌کند؛ پس بهتر است تا حد امکان آن را سئو شده بنویسید.

طبق توصیه خود یوتیوب، بهتر است کلمات کلیدی اصلی محتوایتان را در دو جمله اول توضیحات بیاورید، زیرا کاربر در اولین نگاه همین یکی، دو خط اول را می‌تواند مشاهده کند. شما تا 5000 کاراکتر را می‌توانید در دسکریپشن بنویسید، اما در مجموع بهتر است توضیحات شما مختصر و مفید باشد و اگر فکر می‌کنید جمله‌ای در آن وجود دارد که کمکی به مخاطب نمی‌کند، آن را حذف کنید.

نوشتن دسکریپشن در یوتیوب

4. هشتگ گذاری را فراموش نکنید

در تمام رسانه‌های اجتماعی فضای مجازی، هشتگ به کاربران کمک می‌کند تا محتوای دلخواهشان را سریع‌تر پیدا کنند. یوتیوب هم از این موضوع غافل نیست و شما می‌توانید با اضافه کردن هشتگ به توضیحات و عنوان ویدیو، به کاربران کمک کنید ویدیوی شما را زودتر پیدا کنند.

از هشتگ‌ها می‌توانید در متن توضیحات ویدیو هم استفاده کنید؛ چون بعد از انتشار در یوتیوب به شکل هایپر لینک نمایش داده می‌شود.

استفاده از هشتگ در یوتیوب

5. ویدیوهایتان را دسته‌بندی موضوعی کنید

کاربران اکثرا دنبال یک ویدیوی خاص هستند تا بتوانند جواب سوالشان را سریع‌تر پیدا کنند. برای همین گزینه دسته‌بندی موضوعی یوتیوب خیلی به شما کمک می‌کند که کاربران زودتر به ویدیوی شما برسد و آن را تماشا کند. پس در زمان آپلود ویدیو، حتما دسته‌بندی موضوعی آن را مشخص کنید تا شانس بیشتری برای پیدا شدن داشته باشید.

ایجاد پلی لیست برای بهبود سئو یوتیوب

6. تصویر شاخص ویدیو را سفارشی کنید

تصاویر شاخص باعث می‌شوند کاربر تصمیم بگیرد ویدیوی شما را تماشا کند یا نه؛ چون این تصاویر اولین چیزی هستند که در نتایج جستجو توجه کاربران را به خود جلب می‌کنند. حتی می‌توان گفت تصاویر شاخص می‌توانند باعث شوند که مدت زمان تماشای ویدیو بیشتر یا کمتر شود و این موضوع تاثیر زیادی روی رتبه‌بندی یوتیوب می‌گذارد.

تصویری برای ویدیویتان در نظر بگیرید که توجه کاربران را جلب کند و در بین خیل عظیمی از ویدیوها متمایز باشد. سفارشی کردن تصاویر شاخص بهترین راه برای دیده شدن است؛ چون به کاربران کمک می‌کند تا بفهمند ویدیوی شما در مورد چیست و چه کمکی به آن‌ها می‌کند.

یک مثال خوب برای تصویر شاخص سفارشی را با هم ببینیم:

کاور مناسب برای ویدیوهای یوتیوب

اگر کسب و کاری راه انداخته‌اید و می‌خواهید سایتتان با کمترین هزینه در نتایج گوگل بالا بیاید، یادگیری سئو بهترین تصمیم برای شما است. شما می‌توانید کامل‌ترین بسته آموزشی سئو را  از آکادمی نوین تهیه کنید. در این پکیج، مباحث تخصصی سئو داخلی و خارجی، سئو تکنیکال، کیوورد ریسرچ، سرچ کنسول + سه کتاب تخصصی به شما ارائه می‌شود.

7. ترجمه خودکار (ترنسکریپت) ویدیو را فعال کنید

الگوریتم یوتیوب طوری است که نمی‌تواند تصاویر و ویدیوها را بخواند؛ بلکه فقط می‌تواند نوشته‌ها و کدها را تشخیص دهد؛ بنابراین یکی از بهترین استراتژی‌هایی که می‌توانید به کار ببرید تا یوتیوب متوجه شود محتوای شما درباره چیست، فعال کردن ترجمه خودکار یا همان ترنسکریپت است.

ساخت ebook از آنچه شما فکر می‌کنید ساده‌تر استحتما بخوانید: ساخت ebook از آنچه شما فکر می‌کنید ساده‌تر است

گزینه ترنسکریپت کاری می‌کند که حرف‌هایی که در ویدیو زده می‌شود، ترجمه و رونویسی شود. زیرنویس را هم خودتان می‌توانید به صورت دستی به ویدیو اضافه کنید و هم از ابزار خود یوتیوب استفاده کنید که کارتان را راحت‌تر می‌کند. این کار برای کاربرانی که نمی‌توانند ویدیو را تماشا کنند، مناسب است. همچنین برای کسانی که مشکل شنوایی دارند کمک کننده است.

استفاده از ترنسکریپت و زیرنویس در یوتیوب

8. افزایش نرخ کلیک (CTR) در نتایج جستجوی یوتیوب

تعداد نرخ کلیک یا فراخوان برای اقدام در یوتیوب به این معنی است که ویدیوی شما با کلمه کلیدی جستجو شده مرتبط بوده است؛ به همین دلیل می‌توان گفت نرخ کلیک در یوتیوب عامل مهمی برای رتبه‌بندی ویدیوی شما است. اما نکته‌ای که وجود دارد، این است که شما نمی‌توانید روی این نرخ تاثیری بگذارید. بلکه باید کاری کنید که شانس کلیک کردن کاربران روی ویدیوی شما بیشتر شود. راه‌حل آن هم جذابیت و مرتبط بودن موضوع ویدیو با سرچ کاربر به اضافه کاور جذاب است.

9. از صفحات پایانی (end screens) و کارت‌های یوتیوب غافل نشوید

اگر می‌خواهید مخاطبان شما در پایان ویدیو اقدام خاصی انجام دهند، نباید آن را به تقدیر بسپارید! باید این موضوع را به طور مستقیم و از طریق یک فراخوان به اقدام (CTA) به او بگویید. فراخوان به اقدام را می‌توانید در ویدیو ادغام کنید و هم می‌توانید از ابزارهای یوتیوب مثل کارت‌های یوتیوب (YouTube cards) استفاده کنید.

کارت‌های یوتیوب یک سری اعلان‌های بصری هستند که در گوشه سمت راست و بالای ویدیو قرار می‌گیرند. این کارت‌ها حالت تعاملی دارند و کاربر را تشویق می‌کنند که روی آن‌ها کلیک کنند. شما می‌توانید تا پنج بار از این کارت‌ها در هر ویدیو استفاده کنید.

استفاده از کارت‌های یوتیوب

همچنین بهتر است از امکان End Screen هم استفاده کنید. با استفاده از صفحه پایان، می‌توانید یک ویدیو یا پلی لیست را برای ادامه مشاهده در پایان ویدیو به کاربر نمایش دهید یا حتی از اون بخواهید که کانال شما را سابسکرایب کند.

استفاده از صفحه پایانی در ویدیو

چک لیست سئو یوتیوب

در نهایت، می‌توانیم یک چک لیست برای رعایت اصول سئو یوتیوب در نظر بگیریم. پس اگر دوست دارید ویدیوهایتان بیشترین بازدید را در یوتیوب داشته باشند، این چک لیست را همیشه همراهتان داشته باشید:

  • کلمات کلیدی را هوشمندانه انتخاب کنید
  • کلمه کلیدی را در نام فایل ویدیو بنویسید
  • توضیحات ویدیو را بهینه‌سازی کنید
  • هشتگ گذاری را فراموش نکنید
  • ویدیوهایتان را دسته‌بندی موضوعی کنید
  • تصویر شاخص ویدیو را سفارشی کنید
  • ترجمه خودکار (ترنسکریپت) ویدیو را فعال کنید
  • افزایش نرخ کلیک (CTR) در نتایج جستجوی یوتیوب
  • از صفحات پایانی (end screens) و کارت‌های یوتیوب غافل نشوید

و در آخر، همانطور که در هر نوع تولید محتوا این کار را می‌کنید، تحقیق کردن را فراموش نکنید. تمرکزتان روی تولید ویدیوی جدید و محتوای همیشه سبز باشد. هرچه محتوای مفیدتری به کاربران ارائه کنید، ویدیوتان بازدید بیشتری خواهد داشت و در نتایج جستجو نمایش داده می‌شود.

بهترین ابزارهای تحلیل سئو یوتیوب

موقعی که تصمیم می‌گیرید در فضای یوتیوب فعالیت کنید، بهتر است سعی کنید روی ایجاد بهترین محتوای ممکن تمرکز کنید. با این کار می‌توانید روی افزایش آگاهی از برند و افزایش فالوئر از طریق یوتیوب حساب کنید. به این فکر کنید که ویدیوی شما قرار است بین ویدیوهای بیش از دو میلیارد کاربر دیده شود؛ پس طبیعی است که این کار کمی سخت باشد.

اینجاست که ابزارهای جادویی بهینه‌سازی سئو یوتیوب به دادتان می‌رسند. ما در اینجا چند نمونه از بهترین این ابزارها را معرفی می‌کنیم که به شما کمک می‌کنند با تولید محتوای باکیفیت، پیدا کردن کلمات کلیدی و برچسب‌های مناسب، در بین رقبایتان دیده شوید.

YouTube Analytics

آموزش-سئو-یوتیوب

این ابزار که مخصوص خود یوتیوب است، از بهترین ابزارهای تحلیل ویدیو شناخته می‌شود. برای اینکه بدانید کانال یوتیوب شما در کدام قسمت موفق بوده و کجاها موفقیت آمیز نبوده بسیار کمک می‌کند. حتی با استفاده از این ابزار می‌توانید درمورد مخاطبانتان اطلاعات بیشتری کسب کنید و بازدید ویدیوهایتان را بهبود بدهید.

TubeBuddy

آموزش-سئو-یوتیوب

TubeBuddy یک افزونه مرورگر است که روش‌های کاربردی و مناسبی برای مدیریت کانال یوتیوب به شما معرفی می‌کند. این روش‌ها شامل سئو ویدیو و ابزارهایی برای آنالیز آن می‌شود. با کمک این افزونه می‌توانید ویدیوهایتان را زمان‌بندی کنید و حتی جواب‌هایی آماده برای کامنت‌ها داشته باشید یا قالب‌های شخصی‌سازی شده برای صفحه پایانی ویدیو طراحی کنید.

بررسی عملکرد و رفع خطاهای نقشه سایتحتما بخوانید: بررسی عملکرد و رفع خطاهای نقشه سایت

vidIQ

آموزش-سئو-یوتیوب

VidIQ هم یک افزونه مرورگر است که آمار دقیقی از عملکرد کانال یوتیوب شما نشان می‌دهد. حتی از طریق این ابزار می‌توانید کانال رقبایتان را هم بررسی و با کانال خودتان مقایسه کنید. حتی قابلیتی دارد که با آن می‌توانید ویدیویتان را بعد از انتشار در پلتفرم‌های دیگر به اشتراک بگذارید.

Google Keyword Planner

آموزش-سئو-یوتیوب

گوگل تا به حال هزاران ابزار رایگان ارائه کرده تا تولید کنندگان محتوا با کمک آن‌ها بتوانند از کلمات کلیدی مناسبی برای گنجاندن در محتوایشان استفاده کنند. Google Keyword Planner یکی از بهترین این ابزارها است. با استفاده از داشبورد گوگل ادز (Google Ads) خود می‌توانید به این ابزار دسترسی پیدا کنید. این ابزار به شما کمک می‌کند تا کلمات کلیدی مناسبی برای محتوایتان پیدا کرده و از آن در عنوان و توضیحات ویدیوی یوتیوب استفاده کنید.

جمع‌بندی پایانی

همانطور که تا الان فهمیده‌اید، سئو یا همان بهینه‌سازی موتورهای جستجو اهمیت خیلی زیادی در تمام کانال‌های توزیع محتوا دارد. اگر بتوانید به شکل اصولی از سئو در یوتیوب استفاده کنید، ترافیک کانالتان افزایش پیدا می‌کند و درنتیجه کاربران بیشتری جذب خواهید کرد.

فراموش نکنید که کیفیت محتوا از همه چیز مهم‌تر است و یک ویدیوی بی‌کیفیت نمی‌تواند جایگاه خوبی در بین موتورهای جستجوی گوگل داشته باشد. و اینکه صبر پیشه کنید و قدم به قدم پیش بروید؛ چون سئو روند زمان‌بر دارد و باید با حوصله باشید. با رعایت چک لیستی که در این مطلب گفتم، درنهایت به نتیجه لذت‌بخشی می‌رسید.

امیدوارم محتوای این مقاله را دوست داشته باشید.